فناوریهای اصلی پشتیبانی از تصمیم

فناوریهای اصلی پشتیبانی از تصمیم:
•   سیستم حمایت از تصمیم (DSS)
•   سیستم حمایت از تصمیم گروهی(GDSS)
•   سیستمهای اطلاعات مدیریت عالی(EIS)
•   سیستمهای خبره(ES)
•   شبکه های عصبی مصنوعی(ANN)
•   سیستمهای حمایت ترکیبی(MSS)

تعیین چهارچوبی برای پشتیبانی از تصمیم :
فرایندهای تصمیم گیری شامل سه نوع تصمیمات ساختار یافته (قابل برنامه ریزی) ، نیمه ساختار یافته ،ساختار نیافته(غیر قابل برنامه ریزی) است . فعالیتهای مدیریت نیز شامل سه قسمت برنامه استراتزیک، کنترل مدیریت، کنترل عملیاتی می باشد. از ترکیب این تصمیمات وفعالیتها حالتهای مختلفی بوجود می اید که برای هر حالت یک یا چند سیستم اطلاعاتی جوابگو می باشد.برای مثال زمانیکه تصمیم از نوع ساخت یافته باشد سیستمهای MIS، OR، TPS، DP جوابگو است یا اگر نیمه ساخت یافته باشد DSS مناسب می باشد.

پایگاه داده DSS
   DSSاز دادههای داخل ( پایگاه های داده سازمان) ، دادههای خارجی (اینترنت) و دادههای شخصی فرد تصمیمگیر استفاده مینماید.
   DSS می تواند خود دارای Database مستقل بوده یا از پایگاههای داده سازمان استفاده نماید

عناصر داخلی DSS


معرفی DSS در 4 فاز :


یک نمونه Framework برای تعیین سیستمهای مورد نیاز یک سازمان  


نتیجه گیری کلی :
•    یک DSS   یک سیستم بسیار ضروری برای تمامی سازمانها ، به ویژه مدیریت سازمان می باشد .
•   در حال حاضر کامل ترین سیستم برای یک سازمان ، DSS می باشد .
•   DSS بطور مستقیم با مدیران در ارتباط است وبا پردازش انبوهی از داده ها ، گزینه های یک تصمیم را در اختیار او قرار می دهد .
•   DSS در بستر IS تعریف و پیاده سازی می شود

دلایل استفاده از سیستم DSS

•   محاسبه سریع: کامپیوتر به تصمیم گیرنده اجازه می‌دهد مقادیر بسیار زیادی از داده را در مدت زمان کوتاه و با هزینه کمی پردازش کند .
•   غلبه بر محدودیتهای انسانی محاسبات و ذخیره سازی: مغز انسان در تجزیه و تحلیل اطلاعات و همچنین یادآوری آنها دارای محدودیت است .
•   محدودیتهای انسانی: قدرت حل مسئله یک فرد دارای محدودیت است
•   کاهش هزینه: کنار هم آوردن گروهی از تصمیم گیران مخصوصاً کارشناسان ممکن است هزینه زیادی داشته باشد
•   پشتیبانی فنی: بسیاری از تصمیمات محاسبات پیچیده‌ای را می‌طلبند
•   پشتیبانی کیفیت: سیستمهای کامپیوتری تصمیم گیرا می‌توانند کیفیت تصمیمات اتخاذ شده را بهبود بخشند.
•   رقابت: فشار رقابتی تصمیم گیری را مشکل می‌کند

دلایل نیاز به سیستم های مکانیزه حمایت از تصمیم گیری:
1)   محدودیتهای فکری بشر در پردازش وذخیره سازی: چون توانایی ذهن بشر در پردازش ذخیره ودسترسی به اطلاعات محدود است با استفاده ازاین سیستمها می توانیم این محدودیت را برطرف کنیم.
2)   محدودیتهای دانش: اگر برای حل یک مساله نیاز به اطلاعات ودانشهای متنوعی باشد توانائی یک فرد در حل ان مسئله محدود میباشدواگر بخواهیم از چندین متخصص در هر زمینه استفاده کنیم هماهنگی وارتباط بین این افراد مشکل خواهد بود.سیستمهای کامپیوتری این مشکلات را حل کرده ومی توانند به سرعت به حجم زیادی اطلاعات دسترسی پیدا کرده وانها راپردازش کنند همچنین میتوانند هماهنگی وارتباط بین ان افراد را اسان کنند.
3)   کاهش هزینه: حمایت کامپیوتری باعث کاهش تعداد افراد گروه می شود وامکان برقراری ارتباط از مناطق مختلف را برای اعضای گروه فراهم می سازد و همچنین باعث افزایش بهره وری بخش ستادی میشود که همه این موارد منجر به کاهش هزینه خواهد شد.
4)   حمایت فنی: کامپیوترها می توانند به سرعت وبه شکل مقرون به صرفه ای داده های لازم را جستجو وذخیره کنند یا انتقال دهند.
5)    حمایت از کیفیت: سیستمهای کامپیوتری با اجرای سریع شبیه سازیهای پیچیده به مدیران کمک میکنند تا امکانها و راهکارهای گوناگون را بررسی وتاثیرات مختلف را به سرعت ومقرون به صرفه ارزیابی کنند واز این طریق کیفیت تصمیمها را بالا ببرند.
6)    حاشیه رقابت_مهندسی مجدد فرایندها واختیارات: فناوریهای کامپیوتری در زمینه فشارهای رقابتی وتغییر در وضعیت عملیات سازمان ، مهندسی مجدد فرایندها وساختارها ، اختیارات کارکنان ونواوریها به مدیران اختیارهایی اعطا وانها را در اخذ تصمیم درست وسریع یاری می کنند

مفهوم سیستم تصمیم یار

DSS اولین بار در سالهای 1970 توسط آقای Lester مطرح شد.
از بدو ظهور ایده تصمیم گیری به کمک کامپیوتر در انستیتو تکنولوژی کارنگی "CARNEGIE" تا به امروز، تعاریف متعددی برای DSS پیشنهاد شده است . این تعددتعابیر تاحدودی به سیر تکاملی این رویکرد بازمی گردد. تعاریف اولیه بیشتر بر قابلیت DSS درحل مسائل نیمه ساختاریافته تمرکز داشته اند و تعاریف بعدی اجزای اصلی سیستم و فرایند طراحی آن را موردتوجه قرار داده اند. دلیل دیگر این اختلاف ، در زوایای نگرش متفاوت به موضوع نهفته است .

مفهوم سیستم تصمیم یار
همانگونه که گفته شد سیستم های اطلاعات مدیریت اشکالاتی دارد که سیستم های پشتیبانی تصمیم برای رفع آنها بوجود آمده است. سیستم اطلاعات مدیریت به منظورتدارک پشتیبانی شخصی برای هر مدیرنمی باشد. این ضعف سیستم اطلاعات مدیریت، اقداماتی را باعث شد که منتهی به مفهوم سیستم پشتیبانی تصمیم گشت.
مفهوم سیستم پشتیبانی تصمیم ،شکستهای اولیه سیستم اطلاعات مدیریت راتجربه نکرد. به احتمال قوی دلیل اصلی آن، دامنه محدودترسیستم پشتیبانی تصمیم است. برخورد ملایم تر سیستم پشتیبانی تصمیم، شانس موفقیت خود را حداکثر می کند.
این سیستمها،منابع انسانی (اگاهیهای فردی ) را با قابلیتهای کامپیوتری ترکیب میکنند تا باعث ارتقاء کیفیت تصمیم گیریها مخصوصا در مورد مسائل نیمه ساخت یافته شوند.
سیستم‌های پشتیبانی تصمیم، سیستم‌هایی هستند که منابع فکری افراد را با قابلیت‌های کامپیوتر، جهت بهبود کیفیت تصمیمات به کار می‌گیرند. این سیستم‌ها، معمولاً برای حل مسائل نیمه ساخت یافته به کار می‌روند.
 سیستم‌های پشتیبانی تصمیم، سیستمهای تعاملی مبتنی بر کامپیوتر می ‌باشند که تصمیم‌گیران را یاری می‌کنند تا با به‌کارگیری داده‌ها و مدل‌ها، مسائل نیمه‌ساخت‌یافته را حل نمایند.

به طور خلاصه می توان سیستمهای حمایت ازتصمیم(DSS)را به این گونه ها تعریف کرد :
این سیستمها،منابع انسانی (اگاهیهای فردی) را با قابلیتهای کامپیوتری ترکیب میکنند تا باعث ارتقاء کیفیت تصمیم گیریها مخصوصا در مورد مسائل نیمه ساخت یافته شوند .
سیستم پشتیبان تصمیم گیرا  یک سیستم اطلاعاتی  کامپیوتری دوطرفه  (Interactive) است که انعطاف پذیر و وفق پذیر می باشد که بطور اختصاصی برای پشتیبانی حل یک مسئله غیرساخت یافته مدیریتی استفاده می شود .

خصوصیات کلی سیستمهای تصمیم یار :
•   سیستمی  است که به منظور پشتیبانی از تصمیم‌گیری نیمه‌ساخت‌یافته بکار می رود.
•   بر خط (On-line) است .
•   رابط کاربر و خروجی‌های گرافیکی می باشد .
•   یک سیستم برپایه کامپیوتر است که از تکنولوژی ها و متدولوژی های کامپیوتری استفاده می کند .
•   به تصمیم گیری کمک می کند ولی جایگزین فرد تصمیم گیر نمی شود.
•   از پایگاههای داده ، مدلهای تحلیلی و محاسباتی و سیستم های خبره درحل مسائل استفاده می کند.
•   قابلیت بکارگیری درحل مسائل نیمه ساختاریافته و بی ساختار را داراست ;
•   قابلیت پشتیبانی از تصمیم گیریهای فردی و گروهی "GDSS" را دارد;
•   برای کلیه سطوح مدیریتی قابل استفاده است ;
•   دقت ، سرعت و کیفیت تصمیم گیری را بهبود می بخشد "بهبود اثربخشی " ولی درراندمان تصمیم گیری "هزینه تصمیم گیری " تاثیری ندارد;
•   سیستم های DSS به سمت قابلیت های یادگیری و خلاقیت ، کارکرد شبکه ای و سهولت بهره برداری به پیش می رود
•   DSS ، تصمیم گیران سازمان را با کنار هم آوردن قضاوت انسانی و اطلاعات کامپیوتری شده در حل مسائل ساخت یافته و نیمه ساخت یافته یاری می‌کند، که اینگونه مسائل قابل حل با سیستمهای کامپیوتری دیگر و یا ابزارها و متدهای استاندارد نیستند.
•   پشتیبانی برای سطوح مختلف مدیریتی از سطوح استراتژیک گرفته تا مدیران عملیاتی فراهم می‌شود
•   پشتیبانی هم برای تصمیم گیری انفرادی و هم تصمیم گیری گروهی وجود دارد .
•   DSS برای چندین تصمیم گیری مرتبط با هم و یا تصمیم گیریهای متوالی پشتیبانی فراهم می‌‌کند.
•   DSS تمام مراحل تصمیم گیری را که: هوش (جستجوی شرایطی که نیاز به تصمیم گیری دارند) ، طراحی (اختراع، توسعه و بررسی گزینه‌های موجود برای پیاده کردن تصمیم) ، انتخاب ( انتخاب یکی از گزینه‌های ممکن) و پیاده سازی است را پشتیبانی می‌کند .
•    انواع مختلف فرآیندهای تصمیم گیری را پشتیبانی می‌کند .
•    DSS انعطاف پذیر است طوریکه کاربران بر حسب تغییراتی که بوجود می‌آید می‌توانند سیستم را نسبت به نیاز خود شکل دهند، به این معنی که عناصر اصلی را اضافه، حذف، ترکیب و یا سازماندهی دوباره کنند.
•    DSS در تلاش است که تاثیر گذار بودن تصمیم گیری یعنی دقت، بروز بودن تصمیمات را بهبود ببخشد.
•     تصمیم گیرنده بر تمامی مراحل تصمیم گیری در حل یک مسئله تسلط دارد .
•    DSS از مدلها برای ارزیابی موقعیتهای تصمیم گیری استفاده می‌کند. توانایی مدل کردن باعث می‌شود که استراتژیهای مختلف را در ترکیبها و شرایط مختلف بتوانیم بررسی کنیم .
•    DSS دستیابی به انواع مختلف منابع داده با فرمتهای گوناگون را فراهم می‌کند.

سیستم پشتیبان تصمیم گیری (DSS) چیست؟

سیستم پشتیبان تصمیم گیری  (DSS) چیست؟
تعریف سیستم پشتیبانی از تصمیم (Dss: Decision support system)
مجموعه ای از برنامه ها و داده های مرتبط بهم که برای کمک به تحلیل و تصمیم گیری طراحی می شوند.کمک این گونه سیستم ها در تصمیم گیری بیش از سیستم های مدیریت اطلاعات (MIS) یا سیستم های اطلاعات اجرایی(EIS) است.

اجزای DSS :
این سیستم ها دارای یک بانک اطلاعاتی متشکل از دانش موجود درباره ی موضوع و یک زبان که برای فرموله کردن مسائل و پرسش بکار میرود و یک برنامه مدلسازی برای ازمایش تصمیمات ممکن هستند.
هر سیستم پشتیبان تصمیم گیری دستیابی به سه هدف اصلی را دنبال می کند:
1) کمک به مدیر برای تصمیم گیری در مورد مسائل نیمه ساخت یافته
2) پشتیبانی تصمیم گیری انجام شده توسط مدیر و نه جایگزینی ان
3) بهبود کارائی تصمیم گیری و توجه بیشتر به اثر بخشی ان
 
اجزای DSS
1-   بانک مدلها
2-   بانک اطلاعاتی
a.   داده های خارجی
b.   داده های داخلی
3-   سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی
4-   سیستم مدیریت مدلها
5-   نرم افزار مدیریت

فرآیند DSS
الف)یکی از مهم ترین سیستمهای اطلاعاتی است که مدیران رده بالای هر سطح  سازمان را درامرتصمیم  گیری وهدایت سیستم، یاری می کند.   DSS پشتیبان، تصمیم گیری های مدیر است  و  تصمیم گیری نهایی با مدیر است.

   ب)

Data Analysis     
Data   Mining     
Intelligent Agent


نرم افزار های گروه گرا(GroupWare) :
نرم افزاری که به گروهی از کاربران یک شبکه امکان میدهد تا در رابطه با یک پروژه ی خاص با یکدیگر همکاری کنند. این گونه نرم افزار ها ممکن است خدماتی برای بر قراری ارتباط (مثلا پست الکترونیکی) و تئلید جمعی سند ها و زمان بندی و پیگیری فراهم کنند.سندها ممکن است حاوی متن و تصاویر یا دیگر اشکال اطلاعاتی باشند.
نرم افزار گروه گرا :که امکان فعالیت چندین حل کننده ی مسئله را در کنار هم برای هر راه حل فراهم می کند که در این مورد به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم گیری گروهی بکار می رود.

این سیستم پشتیبان تصمیم گیری از بخش های زیر تشکیل شده است:
-مدیریت تقاضا و مدیریت ارشد
-برنامه ریزی احتیاجات مواد(MRP)
-کنترل فعالیت های تولید/ زمانبندی تامین کنندگان
-بانک اطلاعات
-زمانبندی خط مونتاژ
-هماهنگ کننده کارخانه
-رابط کاربر

هدف اصلی ایجاد یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری برای کمک به زمانبندی تولید خط مونتاژ نهایی است به نحوی که تصمیم گیرنده بتواند امر هماهنگی تمامی اجزای کارخانه را طوری انجام بدهد که:
1) از موجودی انبارها بتواند یک برنامه تولیدی استخراج نماید
2) از موجودی های در جریان ساخت و انبار محصول نیمه ساخته بهترین استفاده را بنماید
3) فیدبک های لازم را در جهت تعیین بهترین برنامه خطوط مونتاژ ارائه دهد
4 ) پیشنهادات سفارشات جدید رد یا قبول نماید
5) در مقابل حوادث برهم زننده برنامه ریزی تولید واکنش نشان دهد

FCDSS طراحی شده شامل دو بخش زیر می باشد
۱. زمانبندی و ارسال کننده سطح کارخانه : توسعه خطوط راهنمای زمانبندی در سطح کارخانه و بکارگیری آن برای تهیه برنامه زمانبندی زمان واقعی برای کارگاه ها و خطوط مونتاژ
۲ . نظارت کننده سطح کارخانه: نظارت بر پیشرفت جریان تولید

الگوریتم فرآیند پشتیبانی تصمیم گیری
گام ۱ ( با انتخاب یک محصول به عنوان محصول مورد نظر برای تولید، DSS ابتدا با بررسی فایل وضعیت اطلاعات مقایسه ای میان میزان دردسترس بودن مواد موجود در کارخانه با مواد مورد نیاز تولید آن محصول بر اساس لیست مواد(BOM) آن صورت می دهد و فایل میزان دردسترس بودن را استخراج و عمل تفکیک بین قطعات دردسترس و غیر دردسترس (مورد نیاز به ساخت) را صورت خواهد داد. این میزان، شاخصی برای امکان تولید آن محصول بر اساس وضعیت موجود کارخانه است.

پنج مورد از خصوصیات سیستمهای DSS 
1-یک سیستم پشتیبان تصمیم ، با کنار هم قرار دادن افکار انسانی و اطلاعات رایانه‎ای، از تصمیم‎گیرندگان حمایت و پشتیبانی می‎کند.
2- این سیستمها برای پشتیبانی سطوح گوناگون مدیریت، از مدیران ارشد تا عملیاتی ارائه می شود.
3-انعطاف پذیر است.
4- قدرت ریسک را بالا می برد.
5- سبب بهبود بخشیدن  دقت، کیفیت، بروز بودن تصمیمات در تصمیم گیری می شود

انواع سیستم های اطلاعات

این سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه ( CBIS ) می‌باشند.

سیستم پردازش تراکنش (TPS  )

سیستم کارگران دانش (KWS )  

سیستم اطلاعاتی مدیریت ( MIS )

سیستم تصمیم یار ( DSS  )

سیستم اطلاعات اجرایی (EIS  )

سیستم اطلاعات حسابرسی ( AIS )

سیستم اطلاعات راهبردی (SIS  )

برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP )

…

Transaction Processing System (TPS)

سیستمی است که فعالیت‌های ابتدایی و تراکنش سازمان را کنترل می کند.

این سیستم سرعت فعالیت‌های تجاری را افزایش می‌دهد و هزینه کارهای دفتری را کاهش می‌دهد.

در اواسط دهه 1950 برای کنترل تراکنش های معمول و نگهداری پایگاه های داده استفاده شد.

Knowledge Worker System (KWS)

کارگران دانش را حمایت می کند.

کارگران داده (data worker ) را حمایت می‌کند.

Management Information System (MIS)

سیستمی مبتنی بر رایانه است که برای کاربرانی با نیازهای مشابه اطلاعات را در دسترس قرار می دهد.

کاربران معمولا افراد رسمی یک سازمان هستند.

آنچه که در گذشته اتفاق افتاده است را توصیف می کند.

بر بازده عملی تمرکز می کند.

به مدیران کمک می کند که “کارها را درست انجام دهند”.

MIS (cont.)

در اواسط دهه 1960 در تجارت محبوب واقع شد.

برای اولین بار از ماشین‌های punched card برای پردازش اطلاعات استفاده شد.

اولین کامپیوتر نیز در این زمینه به کار گرفته شد.

Decision Support System (DSS)

یک سیستم اطلاعاتی است که یک مدیر یا گروه کوچکی از مدیران را در حل یک مشکل نیمه ساخت یافته با فراهم کردن اطلاعات یا دادن پیشنهاد یاری می کند و امکان ارتباط آسان بین کاربر و سیستم را فراهم می کند.

اولین بار در سال 1971 توسطScott Morton  و Gorry   ابداع شد.

DSS (cont.)

انواع تصمیمات براساس نوع مسئله :

مسئله ساخت یافته که توسط الگوریتم یا قوانین تصمیم گیری قابل حل است.

مسئله غیر ساخت یافته که حل آن ساختار مشخصی ندارد.

مسئله نیمه ساخت یافته که از هر دو بخش ساخت یافته و غیر ساخت یافته تشکیل شده است.

Executive Information System (EIS)

EIS نوع خاصی از DSS است که به تصمیم گیری در سطوح بالای سازمانی کمک می کند.

EIS به مدیران سطح بالای سازمان تصویر دقیقی از عملکرد سازمان و خلاصه ای از فعالیت های رقبا را نشان می دهد.

کار کردن با این سیستم راحت است و اطلاعات را به گونه‌ای ارائه می‌دهد که به راحتی قابل دریافت می‌باشند.( بصورت گراف ، نمودار و ...)

EIS (cont.)

 این واژه برای اولین بار در دهه 1970 در دانشگاه MIT مورد استفاده قرار گرفت.

EIS اولین بار توسط شرکتهای بزرگ به منظور ایجاد تمایز رقابتی به کار گرفته شد.

Accounting Information System ( AIS )

داده هایی را که فعالیت های سازمان را توصیف می‌کند جمع آوری می‌کند.

داده را به اطلاعات تبدیل می‌کند.

اطلاعات را در دسترس کاربران داخلی و خارجی سازمان قرار می دهد.

Strategic Information System ( SIS )

 تولید مزیت رقابتی

 ایجاد توانایی ترقی دادن روش های پیشرفت و مدیریت سازمان

سهیم بودن در اهداف راهبردی

 بطور محسوسی کارآیی و بهره‌وری را افزایش می‌دهد.

نمای بیرونی SIS

محصول جدید، پیروزی در رقابت و...

 نمای درونی SIS

افزایش بهره‌وری ، روحیه همکاری ، ارتباطات و ...

مدل آن Game Theory است.

اجزای SIS :

برنامه ریزی دراز مدت

مشخص کردن اهداف 5 تا 10 ساله

مدیریت واکنش‌ها

واکنش به فعالیت‌ها در زمان‌های بحرانی

نوآوری

عمل اصلی SIS  

یک نوآوری موفق تهدیدی برای رقبا است.

مدل بکاررفته توسط Porter در SIS 

 بازیگران هر زمینه رقابتی را لیست کنیم.

 تصمیمات رقبا در هر زمینه لیست شده را شرح دهیم.

یک استراتژی برای مقابله با رقبا تدوین کنیم.

از IT برای حمایت از استراتژی خود استفاده کنیم.

Enterprise Resource Planning ( ERP )

یک سیستم مبتنی بر رایانه است که میتواند کارهای استاندارد حسابرسی در تمام بخشهای سازمان را به یک روش هماهنگ انجام دهد.

هدف این سیستم جمع آوری و انتشار داده برای همه فرآیندهای سازمانی می باشد.

اجزای  ERP

یک برنامه نرم افزاری مجتمع ( Integrated)

یک پایگاه داده

اطلاعات به اشتراک گذاشته شده و ردوبدل شده.

سفارشات مشتری، تکمیل سفارشات، صدور صورتحساب و حمل و نقل را خودکار می‌کند.

نگهداری سوابق

روند تکامل ERP :

 اولین سیستم های اطلاعاتی در دهه 1960 TPS ها بودند.

MIS ها

Manufacturing requirements planning (MRP)

برای حل مسائل پیچیده کنترل انبارداری و دفاتر تولید شد.

MRP II

یک سیستم اطلاعاتی است که شامل جریان کالا از فروشنده، در طول کارخانه و رسیدن به دست مشتری است.

ادامه روند تکاملی ERP :

ERP ها گام بعدی بودند :

تمام اطلاعات فرآیندهای درون سازمانی را هماهنگ کردن.

احتیاج به یک منبع سخت افزاری گسترده، نرم افزارهای سطح بالا، سیستم‌های مدیریت پایگاه داده و کاربران خبره دارد.

And What We Want…?!?

هدف سیستم های اطلاعات مدیریت افزایش روند ارائه و اداره ی اطلاعات و کاهش حدس و گمان در حل مشکلات در سطوح مختلف سازمانی از طریق سیستم های بازخور اطلاعات بازتاب بازیابی اطلاعات در جهت تکامل داده های جدید به سیستم است